جواد آریانی
در موارد ردّ و ابطال دادخواست، خواهان می‌تواند مجددا دادخواست خود را با همان کیفیت در دادگاه مطرح کند در حالی که در سقوط دعوا، خواهان دیگر نمی‌تواند اقدام کند و هیچ دادگاهی نمی‌تواند وارد امری شود که در گذشته نسبت به آن امر قرار سقوط دعوا صادر شده است.
در مواردی ممکن است خواهان از ادامه دعوای خود منصرف شود، بسته به اینکه پرونده در چه مرحله‌ای قرار دارد، آثار انصراف متقاضی و روش‌های اقدام متفاوت است. اگر دادخواست به جریان افتاده باشد اما هنوز جلسه رسیدگی تشکیل نشده باشد و خواهان از ادامه بررسی پرونده منصرف شود می‌تواند به قاضی دادگاه اعلام کند که دادخواست خود را استرداد می‌کنم، دادگاه دیگر وارد رسیدگی به پرونده نمی‌شود و وقت تعیین شده را باطل و به تقاضای خواهان قرار قانونی صادر می‌کند که این قرار تحت عنوان قرار ابطال دادخواست است.
پس قبل از اینکه دادگاه به جریان بیفتد، اگر خواهان از ادامه دعوا منصرف شود، دادگاه بدون هیچ ایرادی قرار ابطال دادخواست صادر می‌کند. در مواردی که جلسه دادگاه تشکیل شد و طرفین در دادگاه شرکت و شروع به صحبت و دفاع کردند و دعوا در نزد قاضی مطرح شد، باز هم خواهان فرصت دارد از خواسته خود منصرف شود. اگر در این مقطع زمانی از ادامه دعوای خود منصرف شود، به جای استرداد دادخواست باید دعوای خود را مسترد کند. در این زمان دادگاه قرار رد دعوا صادر می‌کند.
پس تفاوت انصراف خواهان قبل از شروع دادرسی با بعد از شروع دادرسی این است که در قبل از شروع دادرسی دادخواست از حیث شکلی ردّ و دادگاه قرار ابطال دادخواست صادر می‌شود. اما بعد از شروع دادرسی دادگاه قرار ردّ دعوی صادر می‌کند. در برخی از موارد پس از طرح دفاعیات و دلایل، مدارک و مستندات، خواهان ممکن است به این نتیجه برسد که ادله‌اش قابل قبول نیست و در مقابل ادله و دلایل خوانده قابل قبول است و احتمال شکست او در دعوا وجود دارد، پس به این نتیجه می‌رسد که به‌جای اقامه دعوا در دادگاه به گفت‌وگو با خوانده بپردازد. در اینجا قانون شکل سومی هم پیش‌بینی کرده مبنی بر اینکه اگر دادرسی تمام نشده باشد، خواهان می‌تواند از دعوای خود منصرف شود و قرار ردّ دعوا صادر شود.
اما اگر مذاکرات تمام شده باشد ولیکن قاضی در حال مطالعه پرونده است ولی هنوز رای صادر نکرده، در اینجا اگر مذاکرات اصحاب دعوی تمام شده و خواهان درصدد مسترد کردن دعوی خود است، در این مورد رضایت خوانده شرط است. خوانده باید موافقت خود را اعلام کند. اگر خوانده موافقت خود را اعلام نکند، قاضی باید رای خود را صادر کند. در این موارد (که خواهان نمی‌تواند موافقت خوانده را بگیرد) و خواهان باز هم بخواهد تقاضای خود را مسترد کند باید به طور کلی از دعوی خود صرف نظر کند اگر به طور کلی از دعوای خود منصرف شود، دادگاه ولو خوانده راضی نباشد بدون اظهار نظر نسبت به وارد بودن یا مردود بودن ادعای خواهان، پرونده را مختومه اعلام می‌کند و این قرار را، قرار سقوط دعوا می‌نامند.
در موارد ردّ و ابطال دادخواست، خواهان می‌تواند مجددا دادخواست خود را با همان کیفیت در دادگاه مطرح کند در حالی که در سقوط دعوا، خواهان دیگر نمی‌تواند اقدام کند و هیچ دادگاهی نمی‌تواند وارد امری شود که در گذشته نسبت به آن امر قرار سقوط دعوا صادر شده است.
*کارشناس حقوقی
