با نگاهی به تاریخ بشریت درمی یابیم یکی ازموضوعات مورد نظر بشر برابری وعدالت بوده است . وانسان ها همواره از تبعیض و بی عدالتی رنج برده اند .فلسفه حضور پیامبران وآرزو و آمال بزرگان اندیشمند همیشه برقراری قسط و عدالت بوده و هست. و این آرزو و آمال بشر درگذر زمان سبب نگرشی نوین درمفهوم حاکمیت گردید و براین بنیاد نهاد تصمیم گیری حاکمیت از پادشاهی به مردم سالاری انتقال موضع نمود.به دیگر سخن با ظهور دیدگاه مردم سالاری به مفهوم حاکیمت «رعیت» به مقام« شهروند» ارتقاء مقام یافت ودر کنار تعهدات و وظائفی که دیروز به دوش می کشید صاحب حقوق اجتماعی نیز گردید. حقوقی که برخودار از حمایت قانونی بودو.در پرتوکوشش های بی وقفه ی شهروندان اقتدارگران ناگزیر به پذیرش قانون شدند واقتدارگرائی جای خود را به قانونمداری وانهاد.دراین زمان بود که حقوق شهروندی زاد شد.
حقوقی که در نگرشی به تاریخ باستان می توان رد پای آن را از زمان ایران باستان یافت.براستوانه ای گلین مشهور به منشورحقوق بشرکوروش، پادشاه هخامنشی ، منشوری که درآن بسیاری از مبانی و مبادی اولیه حقوق بشر و شهروندی را مورد تاکید قرارداده است. که ازآن جمله می توان به تساوی افراد در برابر قانون، رعایت حقوق کارگران وشرایط مناسب کار،ممنوعیت برده داری و...اشاره کرد و جا دارد درنوشته ای ویزه به آن پرداخته شود.
همچنین فیلسوف بزرگ یونان افلاطون حکیم در کتاب «جمهوریت» خودشهروندان را از محورهای اصلی تاسیس دولت و حکومت مطلوب قرار می دهد. و ارسطو شهروند را کسی می داند که در حکمرانی و فرمانبرداری سهیم باشد. او معتقد است که یک شهروند خوب باید بداند که چگونه همچون یک آزاد مرد حکمرانی و چگونه همانند آزاد مرد فرمانبرداری کند. حسب این استدلال فرد با ترک زندگی خصوصی وارد دنیای سیاست می شود. بااین اوصاف به صرف جمع شدن افراد در مکانی خاص وتشکیل اجتماع انسانی ،شهروند بوجود نمی آیدبلکه زمانی افراد اجتماع بشری لقب شهروندی به خود می گیرند که آگاه به حقوق و تکالیف خود باشندو به آن عمل نمایند.
حقوق شهروندی ازدستاوردهای بشری است که دربسیاری از موارد مورد تأیید دین اسلام نیز می باشد. حقوقی از جمله: حق حیات« و اذ اخذنا میثاقکم لاتسفکون دماءکم و لا تخرجون ... (بقره 84) و چون از شما پیمان محکم گرفتیم که خون همدیگر را مریزید و یکدیگر را از سرزمین خود بیرون نکنید.» حق آزادی بیان و انتقاد«..و لا تجادلوا اهل الکتاب الا بالتی هی احسن (عنکبوت 46) با اهل کتاب جز با شیوه ای که نیکوتر است مجادله نکنید. لااکراه فی الدین قد تبیین الرشدُ من الغی ... (بقره 256) در قبول دین اکراهی نیست، راه درست از راه انحرافی روشن شده است»حق امنیت،« یا ایها الذین امنوا لا تدخلو بیوتاً غیربیوتکم ... (نور 28 - 27) ای اهل ایمان هرگز به هیچ خانه ای مگر خانه های خودتان تا با صاحبانش انس (اجازه) ندارید وارد نشوید و چون رخصت یافتید و داخل شدید» حق برابری و عدم تبعیض«.. یا ایها الناس انا خلقناکم من ذکرٍ و انثی و جعلناکم و .. (حجرات 13) ای مردم، ما شما را از یک مرد و یک زن آفریدم و شما را به صورت جماعت ها و قبیله ها قرار دادیم تا با یکدیگر آشنا شوید همانا گرامی ترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست خدا دانا و آگاه است»
عدم رعایت حقوق بشر واصول اولیه انسانی دردوران تاریک قرون وسطی اروپائیان را برانگیخت تا فکری به حال حقوق اولیه خویش نماید لذا درکشور فرانسه به سال 1789میلادی به نگارش اعلامیه «حقوق بشر وشهروندی »اقدام گردید.وپس از آن بود که کشورهای دیگر اروپا نیز یکی پس از دیگر برای حفظ حقوق شهروندان، متناسب با سرزمین خود به وضع قوانینی پرداختند. انقلاب فرانسه وصنعتی شدن جوامع اورپائی ونیز استقلال آمریکا سبب سرعت بخشی به روند تدوین چنین قوانینی شد.ودرزمان جنگ جهانی دوم حقوق بین الملل بشری به سرعت درحال گسترش بود. «اعلامیه حقوق بشر ملل متحد» که دردهمدسامبر سال 1948 میلادی به اکثریت آرای مجمع عمومی سازمان ملل پذیرفته شده« اساس قانون بشر» است. پس ازآن بود که کنوانسیون‌هائی درموضوعاتی نظیر غیرقانونی نمودن شکنجه، تبعیض علیه زنان و کودکان و افزایش حقوق مهاجرت، حمایت بین الملل گسترده‌ای را بدست آوردند. البته باید دقت داشت که حقوق شهروندی ناظر به اتباع یک کشور در رابطه با موسسات عمومی مانند حقوق اساسی، حق استخدام، حق انتخاب کردن و انتخاب شدن، حق گواهی دادن در مراجع رسمی، حق داور و مصدق شدن است. بنابراین واژه مذکور اعم از حقوق سیاسی وغیر سیاسی است به دیگر سخن حقوق شهروندی شامل حقوق مدنی و سیاسی، اقتصادی و اجتماعی می‌باشد
با طرح این مقدمه برآن هستیم تا ماهیت حقوقی حق شهروندی ومصادیق عینی آن درپیمان ها ومعاهدات بین المللی ومجموعه قوانین و مقرارات جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی ومداقه قرار داده و درآگاهی بخشی به شهروندان میهن عزیزمان گامی موثربرداشت. باشد که سبب رعایت هرچه بهتر حقوق شهروندی فراهم گردد.
