خلاص شدن از یک جنین ناخواسته ، مسیر تاریکی است که زن را گاه تا مرز نابودی میکشاند. مکانهای آلوده و افراد ناشناخته، سرنوشت نامعلومی را برای این زنان درمانده رقم میزنند. برای رهایی از بدنامی، آبرو یا دردسر، چانه زنیها آغاز میشود و وجود احتمال خطرات جانی در اولویت آخر قرار میگیرد.
این داستان اگر با مرگ زن پایان نیابد با ضربه روحی او ادامه مییابد. در حال حاضر در تهران بسته به ماه بارداری و منطقه شهری هزینه سقط جنین از 200 هزار تومان آغاز میشود و در برخی مراکز حتی به 2 میلیون تومان هم میرسد.

رواج سقط جنین، ضعف نظارتی

یک عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی در رابطه با سقط جنین در کشور میگوید: بر اساس قانون، سقط جنین غیرقانونی است و تنها در برخی موارد مطابق ضوابط وزارت بهداشت انجام میشود، اما واقعیت این است که این کار در کشور به صورت غیرقانونی و بعضاً غیر علمی و غیر تخصصی انجام میشود که در بسیاری از موارد مشکلات ثانویه را هم به وجود میآورد.
انوشیروان محسنی بندپی، میگوید: اگر امری مانند سقط جنین، غیرقانونی در کشور رواج پیدا کرده است ضعف نظارت سازمان هایی مانند وزارت بهداشت و نظام پزشکی را نشان میدهد. این سازمانها باید در این امر ورود کنند و پیگیریهای بیشتری را انجام دهند و حتی به صورت ناشناس مطب پزشکان را کنترل کنند.

سقط جنین از نگاه آمار

سقط جنین در ایران آمار روشن و دقیقی ندارد. آخرین آمار رسمی در سال 77 منتشر شده است. بر اساس این آمار هر سال 90 هزار جنین در کشور به صورت قانونی و غیرقانونی سقط میشدند به این معنا که به طور متوسط هر روز 221 جنین و هر ساعت 9 جنین در کشور سقط میشدند، قطعاً در همان زمان آمار غیر رسمی سقط جنین از آمار اعلام شده بیشتر بوده است و در حال حاضر هم باید انتظار آماری به مراتب بالاتر از این رقم را در رابطه با سقط جنین در کشور داشته باشیم.

بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی 10 تا 15 درصد بارداریها در کشورمان منجر به سقط میشوند، بخش اندکی از این سقط جنینها با مجوز پزشکی قانونی انجام میشوند. به این شکل که مادر با برگه سونوگرافی که ثابت میکند جنینش معلولیت دارد همراه با همسرش و با شناسنامه قانونی که عقد در آن ثبت شده است به پزشک قانونی مراجعه میکند و با پرداخت 20 هزار تومان درخواست صدور مجوز سقط را میدهد. بر اساس آمار این سازمان سال گذشته 4 هزار و 202 مورد مجوز سقط صادر شده که نسبت به سال پیش از آن 18 درصد افزایش داشته است. در هر حال عوامل زیادی در افزایش آمار هر ساله سقط جنین در کشور نقش دارند که از جمله این عوامل میتوان به عدم آموزش مهارتهای زندگی، ضعف آموزشهای پیشگیری در رسانهها و گران بودن امکانات پیشگیری اشاره کرد، هر چند وازکتومی و توبکتومی در بسیاری از مراکز پزشکی دولتی به طور رایگان انجام میشود.
اداره سلامت خانواده و جمعیت وزارت بهداشت اعلام کرد: سالانه حدود 300 هزار بارداری ناخواسته در ایران رخ میدهد که حدود یک سوم این بارداریها به سقط جنین منجر میشود.

سقط جنین در دنیا

آمار دقیقی از سقط جنین در سراسر جهان در دست نیست. زیرا بیشتر موارد سقط جنین به صورت غیر قانونی و خارج از مکانهای بیمارستانی و درمانگاههای مجاز انجام میشود. سقط جنین در کشورآمریکا نامحدود شده است و هر روزه آمار آن در حال افزایش است. مطابق آمار سال 1955، هر ساله تقریباً 25میلیون سقط جنین قانونی و 20 میلیون سقط جنین غیر قانونی در دنیا واقع میشود که این رقم به این معناست که به ازای هر 1000 زن 44-15 ساله 35 نفر سقط جنین کرده اند. در بین کشورهایی که سقط جنین مجاز شمرده شده است، بالاترین میزان در ویتنام (83 مورد در هر 1000 زن) و پایین ترین میزان در بلزیک و هلند (7مورد در هر1000 زن) گزارش شده است. این در حالی است که از سال 1973 تا کنون فقط در شهرهای غربی آمریکا بیش از 50 میلیون کودک، متولد نشده از بین رفتند. بنابراین گزارش یک طرفدار حقوق زنان در آمریکا خبر داد که سقط جنین بین زنان آفریقایی که مقیم آمریکا هستند رو به افزایش است و 37 درصد زنان آفریقایی سیاه پوست سقط جنین انجام داده اند که تعداد آنها به 10 میلیون نفرمی رسد. براین اساس در اجتماع زنان آفریقایی از هر 3 زن یک زن مرتکب سقط جنین میشود.

سقط جنین از نگاه دین

دین مبین اسلام با توجه به جامعیت و گستردگی اش حقوق بسیاری برای کودک در دوران جنینی قائل است. اولین و مهمترین حق کودک جنینی، حق حیات و زندگی کودک است و کسی که در این مرحله سبب سقط و نابودی جنین شود، مجازات میبیند و به پرداخت مجازات مالی (دیه) محکوم خواهد شد. زیرا سقط جنین از این مرحله، ممنوع و حرام میباشد.

سقط جنین را میتوان بر اقسام زیر تقسیم کرد:
1- سقط عادی و طبیعی: گاهی ممکن است به علت بیماری یا عوامل محیطی یا علت ژنتیکی و... جنین سقط شود. به این قبیل سقط ها، سقط عادی یا طبیعی گویند. با توجه به اینکه در سقط عادی، جرم یا جنایتی در آن تحقق ندارد و کسی عامل آن نیست، مجازاتی نیز پیش بینی نشده است. (افتخاری ، ص74)

2- سقط طبی و درمانی: گاهی ممکن است به جهت حفظ جان مادر، نیاز به سقط جنین باشد، در این نوع سقط نیز با توجه به اینکه جرم و جنایت تحقق ندارد مجازاتی نیز مطرح نیست. البته در اینجا اقسام دیگری مطرح است مانند سقط جنین ناقص الخلقه، سقط جنین بیمار و...

3- سقط جنین جنائی که کسی به سبب جنایت، جنین در رحم مادر را از بین ببرد. خواه عمد و با قصد و اراده جنایت کار باشد و یا غیر عمدی و بدون قصد و اراده، و یا از روی اشتباه و خطا باشد. این سقط جنین، جرم به حساب میآید و برای آن مجازات تصور شده است.

سقط جنین از نگاه قانون

به طور کلی سقط جنین در ایران جرم است، تنها یک مورد سقط درمانی به تایید شورای نگهبان رسیده است که بر اساس آن با تشخیص قطعی 3 پزشک متخصص و تایید پزشکی قانونی اگر بیماری جنین به علت عقب افتادگی یا ناقص الخلقه بودن موجب حرج مادر باشد یا بیماری مادر توام با تهدید جانی باشد، سقط جنین با رضایت مادر تا قبل از 4 ماهگی جنین مجاز است. اما در مواردی غیر از این براساس ماده 622 قانون مجازات اسلامی اگر فردی موجب سقط جنین شود باید دیه بدهد و اگر باعث شده باشد که علاوه بر سقط به مادر آسیب برسد باید علاوه بر پرداخت دیه مجازات حبس از یک تا 3 سال را تحمل کند.

در عین حال اگر خود مادر جنینش را سقط کند باید دیه آن را پرداخت کند و از آن دیه هم ارثی نمی برد. علاوه بر اینها بر اساس ماده 623 قانون مجازات اسلامی اگر فردی به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگر موجب سقط جنین شود باید مجازات 6 ماه تا یک سال حبس را تحمل کند و اگر زن را دلالت کند که از وسیله ای برای سقط استفاده کند باید 3 تا 6 ماه حبس را تحمل کند.

همچنین بر اساس ماده 624 قانون مجازات اسلامی اگر هر فرد اعم از پزشک و ماما وسایل سقط جنین را فراهم کند یا در این امر مشارکت داشته باشد باید علاوه بر دیه مجازات 2 تا 5 سال زندان را تحمل کند.

منابع:

1-روزنامه ایران، شماره 4967 تاریخ 29/9/90
2- سایت خبری بازتاب
3- سازمان پزشکی قانونی
4-سایت وزارت بهداشت

آزادی اراده مادر فقط برای سرنوشت خود است

مجازات یا عدم مجازات سقط جنین بر پایه دو تئوری و نظریه استوار است؛ الف- تئوری حق حیات در حقوق اسلام که کسی نمی تواند آن را سلب کند. کسی که در این مرحله سبب سقط و نابودی جنین شود، مجازات میبیند و به پرداخت مجازات مالی (دیه) محکوم خواهد شد.. نخستین حقی که در قرآن کریم برای انسان مطرح شده است، حق حیات و زندگی است. بی تردید عنوان نفس بر کودک جنینی نیز صادق است و از منظر حقوق اسلامی، حفظ جان کودک جنینی مانند حفظ جان سایر افراد لازم و واجب است و قتل کودک جنینی جز در موارد استثنائی ممنوع و حرام میباشد. در حقوق اسلام برای حفظ حق حیات کودک جنینی مقررات ویژه ای وضع شده است.

ب- تئوری آزادی اراده؛ مدافعان این نظریه معتقدند سقط جنین جایز است. هر انسانی از جهت اراده و تصمیم آزاد است و میتواند هر تصمیمی که به مصلحت خود است، اتخاذ کند. هرچند آن تصمیم ممکن است به نظر دیگران نادرست باشد. بر این اساس، مادر نیز از آزادی اراده برخوردار است و در صورتی که تشخیص دهد، جنین را باید از بین برد، میتواند آن را سقط کند. زیرا نگهداشتن یا پایان دادن به زندگی جنین یک امر کاملاً شخصی و خصوصی است و مادر آزادانه میتواند در مورد زندگی خویش و زندگی جنین خودش که با اوست، تصمیم بگیرد و بدان عمل کند. این گروه در تقویت این نظریه مسائل دیگری نیز مطرح کرده اند و گفته اند سقط جنین جهت کنترل جمعیت، بارداری ناخواسته، مشکلات احتمالی خانوادهها در نگهداری فرزند و... نیز مؤثر است و دارای سود و منفعت بوده و مطلوب میباشد. ما در این گفتار درصدد بیان این نظریه و بررسی آن نیستیم و تنها به ذکر یک مطلب در جواب آنان بسنده میکنیم.

ما نیز اصل «آزادی اراده» را قبول داریم و اسلام هم مدافع آن است و کسی نمی تواند در مسائل شخصی و خصوصی دیگری را به کاری مجبور کند، چون هر انسانی آزاد آفریده شد و آزاد زندگی میکند و در روایات و آیات نیز بدان تصریح شده است اما آنچه در اینجا مطرح است این است که آزادی اراده در مورد حقوق هر فرد است و هر کس در سرنوشت خود میتواند، آزادانه تصمیم بگیرد. اما آیا انسان در برابر حقوق و منافع دیگران نیز آزاد است؟ آیا اگر تصمیم کسی سبب ضرر برای دیگری و یا همسایه او باشد، میتوان گفت او در تصمیم خود آزاد است و میتواند بر اساس آن اقدام کند؟ هیچ حقوقدان منصفی این نظریه را نمی پذیرد.

و حتی منتقدان به نظریه آزادی اراده نیز این چنین نمی گویند. در مسئله سقط جنین، حق فرد دیگری به نام کودک جنینی مطرح است. چون وقتی نطفه کودک جنینی منعقد شد، کودک جنینی به عنوان یک فرد مطرح است و دارای حقوق خاصی میباشد و از جمله حقوق او، حق حیات است و همان طوری تعرض و تجاوز به حقوق دیگران بر اساس تئوری آزادی اراده قابل تجزیه و تحلیل و تصحیح نیست و نمی توان با آن تئوری، به حق دیگران تجاوز کرد، تجاوز به حق جنین نیز با این تئوری قابل تصحیح نیست و نمی توان بر اساس آن جنین را نابود کرد. علاوه بر آن، کسانی که میگویند در صورتی که مادر ناخواسته باردار شود، میتواند جنین را سقط کند و در این فرض، گناه و جرمی مرتکب نشده است، سخنی نادرست و باطل است و با مبانی حقوق اسلامی و عقلی سازگار نیست ونوعی توجیه برای عمل نادرست سقط جنین است، نه دلیل و برهان برای اثبات و تصحیح سقط جنین.
 
صدیقه دباغی