کامران اکرمی افشار
گفتار اول
تعریف لغوی:
به عقیده شخصی بنده این واژه تعریف لغوی ندارد و مفهوم ان بیش از انکه معنای لغوی داشته باشد به عنوان یک اصتلاح کاربرد دارد اما بسیاری از اساتید حقوق از جمله استاد دکتر شهیدی بدان تعریف لغوی نیز به کار برده اند در حالت کلی به معنای شرایط غیر قابل کنترل و خارج از اراده فرد،نیروی برتر و غیر قابل مقاومت ،عواملی که خارج از کنترل بشر است و با اعمال و مراقبتهای معمول و احتیاطات نمیتوان به پیش بینی و پیشگیری از آن پرداخت، حوادث غیر مترقبه ،قوه قاهره، که ظاهرا برای اولین بار در حقوق مدنی فرانسه (کد ناپلئون)، به عنوان تئوری فورس ماژور بکار رفته و بعد به عنوان یک اصتلاح و واژه در حقوق سایر کشورها رخنه نموده و حتی در در لغات انگلیسی و اصتلاحات عامیانه سایر ملل از جمله ایران به کار گرفته می شود در لغت حقوق دارای دو معنای عام و خاص میباشد.
الف: تعریف لغوی عام :
هر عاملی که خارج از حیطه اقتدار متعهد باشد و گاها به عمل شخص خارجی و متعهد له نیز ممکن است متصل باشد و دارای دو صفت باشد نیز اطلاق میگردد. گاها عمل شخص ثالث نیز که خارج از حیطه و کنترل متعهد بدون تسلط بر وی و پیش بینی و کنترل باشد او باشد نیز در حکم قوه قاهره محسوب میگردد مانند اعتصاب کارگران کارخانه بدون اهمال و تقصیر متصدی کارخانه.
ب : تعریف لغوی خاص :
حادثه ای بی نام و غیر قابل پیش بینی و کنترل، غیر قابل انتساب به شخص معین را گویند در حالیکه در تعریف به معنای اعم ممکن است قابل انتساب به شخصی نیز باشد .مانند زازله
در اصتلاح حقوقی :
حادثه یا حالتی است غیر قابل انتساب به شخص و در صورت انتساب غیر قابل پیش بینی که با رعایت مبالات و احتیاط و رعایت نظامات دولتی نیز نمیتوانسته بدان فائق آید و متعهد را از مسئولیت مبرا میکند زیرا چنانچه قابل انتساب باشد به صورتیکه شخص با رعایت جوانب احتیاط میتوانسته از آن جلوگیری کند شخص منتسبت ، مسئولیت جبران خسارت را متحمل میگردد.
حقوق مدنی- به معنی عام، هرحادثه غیر قابل پیش بینی وغیر قابل اجتناب است که متعهد را از اجرای تعهد باز دارد . فورس ماژور موجب برائت است. فورس ماژور به معنی خاص درمقابل حادثه غیر مترقبه قرار می گیرد وعبارت از حادثه ای برونی است، بدین معنی که حادثه باید کاملاً بیگانه با شخص متعهد باشد ( نیروی طبیعی، عمل دولت، عمل شخص ثالث )
اکت آو گاد نیز یک اصتلاح تخصصی حقوقی میباشد زیرا معنای لغوی ان با تفکیک کلمات معنای دیگری را به ذهن متبادر می سازد زیرا اکت به معنای عمل و سند و گاد به معنای کلمه طیبه الله میباشد.
در اصتلاح حقوقی:
به معنای قوه قاهره ،حوادث قهری،عملی منحصرا ناشی از قهر طبیعت و بدون دخالت بشر رخ دهد ،یک ضرورت طبیعی ناشی از عوامل غیر قابل کنترل انسانی،حادثه،رخداد و پیش آمدی که غیر قابل اجتناب است در معنای عام مترادف با فورس ماژور است با اختلاف در اینکه در فورس ماژور شخص ثالث در تحمیل مسئولیت بر متعهد در حکم فورس ماژور محسوب میگردد و گاها انجام فعل منفی انسانی نیر در معنای آن ظهور دارد.
معانی لغوی
حوادث غیر مترقبه،رویدادهای غیر قابل پیش بینی ،فورس ماژور
حادثه،رویداد،واقعه،اتفاق،ماوقع
نتیجه گیری:
در برسی واژگان معنونه این سه واژه برگرفته از واژه فورس ماژور فرانسوی میباشد و با ترادف در معنا ولی اختلاف در انتساب به شخص در علم حقوق بکار گرفته می شوند که در بحث مسئولیت قراردادی وباعث ابراء متعهد در انجام تعهد یا تزلزل در انجام قراردادهای موجل در موعد مقرر میگردند.
کتابنامه
1 _ فرهنگ حقوقی بهمن.دکتر بهمن آقائی.انتشارات گنج دانش.
2_ فرهنگ حقوقی انگلیسی به فارسی .بهمن کشاورز.موسسه انتشارات امیر کبیر.
3_فرهنگ کوچک فرانسه به فارسی رهنما.دکتر ابراهیم کاظمی.سید رضا موسئی.رمضان اسفندیار.فریبرز فرنیا.آرزو نیل احمدی .معصومه حسینی.مهتاب هاشمی.احمد کسائیان .محمد حسین وحیدی.انتشارات رهنما
4_ قواعد عمومی قراردها.دکتر ناصر کاتوزیان.بنیاد حقوقی کاتوزیان
5_ مقاله: قوه قاهره یا فورس ماژور - بررسی اجمالی در حقوق تطبیقی وحقوق بین الملل و قراردادهای بازرگانی بین المللی
.دکتر حسین صفائی
Black,henry campbell.blacks law dictionary.1927-1860
