بر زن و مرد مسلمان واجب است که در پرتو کانون گرم خانواده به تکامل دست یابند و یکدیگر را با برخورداری از صبر و شکر که از مصادیق ایمان است یاری کنند. شرع مقدس اسلام در تشکیل خانواده تنها به ارضای غریزه جنسی نظر ندارد. اگرچه این نکته مهم نیز جزئی از فلسفه ازدواج است و اسلام برای حفظ عفت عمومی در جوامع بشری به دختران و پسران بالغی که نیاز به ازدواج دارند امر به تشکیل خانواده کرده است، اما نکته مهمتری که اسلام از پی ازدواج و تشکیل خانواده دنبال می کند عبارت است از: تهذیب نفس، زیرا محیط خانه و کانون گرم خانواده را بهترین مکتب برای خودسازی و کسب کمالات می داند.

باید دانست که از بالاترین و بهترین نعمت ها برای زن و مرد نعمت خانواده است. انسان نباید وقتی ازدواج کرد و تشکیل خانواده داد از یاد خداوند غافل شود. کانون خانواده مکتبی است که باید اعضای خانواده در آن ترقی و رشد معنوی پیدا کنند.

برای انجام ازدواج صرف اراده طرفین کافی نیست، باید شرایط لازم برای تحقق اراده ازدواج را داشته باشند. از نظر حقوقی، برای ازدواج شخص باید اهلیّت داشته باشد. یعنی شایستگی لازم برای انجام امر ازدواج. زیرا ازدواج دارای اهمیت ویژه ای است. تشکیل خانواده، نقش فرد در شکل گیری ازدواج، آثار فردی و اجتماعی ازدواج و ... از مهمترین مسایل ازدواج است.

شایستگی برای ازدواج

اهلیت برای ازدواج در قانون ایران با رسیدن به سن بلوغ در دختر و پسر محقق می شود. به علاوه در ازدواج دختر باکره، موافقت و اجازه پدر یا جد پدری او شرط است.

اهلیت در قانون ایران با بلوغ و رشد تعریف شده است.

بلوغ چیست؟

بلوغ در لغت به معنای رسیدن به چیزی یا امری است در اصطلاح فقه و حقوق بلوغ یعنی رسیدن به مرحله ای از زندگی که غریزه جنسی به حد کافی رشد کرده و آمادگی تولید مثل در شخص ایجاد می شود.

سن بلوغ چند سالگی است؟

بلوغ در اشخاص مختلف متفاوت است زیرا بلوغ به عواملی مانند : آب و هوا، تغذیه، وراثت بستگی داشته و با یکدیگر فرق دارد. بلوغ در مناطق گرمسیر زودتر و در مناطق سردسیر دیرتر اتفاق می افتد. همچنین بلوغ دختران با پسران نیز متفاوت است. دختران زودتر از پسران بالغ می شود.

از نظر فقهی و حقوقی، سن بلوغ در پسر 15 سال تمام قمری و در دختر 9 سال تمام قمری است. (تبصره 1 ماده 1210 قانون مدنی) اما از آنجا که ازدواج امری مهم است، علاوه بر جنبه خصوصی و اراده طرفین، جنبه عمومی نیز دارد زیرا خانواده، واحد بنیادی جامعه اسلامی است (اصل 10 قانون اساسی) و تشکیل آن باید بر اساس مصالح عمومی باشد. به همین دلیل قانونگذار برای ازدواج حداقل سنّی را، به غیر از سن بلوغ تعیین نموده است.

در قانون مدنی،حداقل سنی که دختر و پسر می توانند ازدواج کنند به شرح زیر تعیین شده است:

سن ازدواج

برای دختر سن 13 سال تمام شمسی و برای پسر سن 15 سال تمام شمسی (ماده 1041 قانون مدنی) زیرا فرض بر این است که دختر و پسر در این سن به حدی رسیده اند که امکان ازدواج و تصمیم گیری در مورد تشکیل خانواده را دارند.

 سوال: آیا قبل از این سن هم امکان ازدواج وجود دارد؟

جواب: بله، البته شرایطی دارد: اولاً باید با رعایت مصلحت و اجازه ولی و تشخیص دادگاه باشد. ثانیاً فقط عقد نکاح جاری می شود ولی ایجاد  رابطه جنسی موکول به بعد از سن تعیین شده در قانون است.

 سوال: اگر کسی اقدام به ازدواج با شخص نابالغ کند آیا مجازاتی در قانون پیش بینی شده است؟

جواب: بله، قانون، ازدواج با نابالغ را ممنوع اعلام کرده و اگر مردی با دختر نابالغ ازدواج کند به حبس از 6 ماه تا 2 سال محکوم می شود. (ماده 646 قانون مجازات اسلامی)