دکتر امیر ناصر کاتوزیان - متولد 1310 - ملقب به پدر علم حقوق ایران - اولین دانشجوی فارغ التحصیل مقطع دکترای حقوق(خصوصی) در ایران - استاد تمامِ دانشگاه تهران و . . .

دکتر کاتوزیان متولد ۱۳۱۰  در محله دردار تهران می باشد. دوران ابتدایى اش را در دبستان اقبال در خیابان «شهباز» به اتمام رسانده و دوران دبیرستان را در دبیرستان علمیه طى مى کند و پس از نقل مکان به خیابان «آب منگل» در خیابان رى در همان دبیرستان مى ماند تا اتمام این دوران. دکتر کاتوزیان با کلاس پنجم نظام قدیم رشته علمى را دنبال مى کند و در کلاس ششم آن زمان رشته ادبى را انتخاب مى کند، در همان رشته ادبى در ایران شاگرد اول مى شود و موفق به دریافت مدال درجه ۲ علمى براى اولین بار در ایران مى شود؛ همین دریافت مدال مشوق او مى شود براى ادامه تحصیل. او با انتخاب رشته حقوق تحصیلات خود را در دانشگاه ادامه مى دهد و در این رشته موفق به کسب مدال درجه یک علمى این رشته مى شود.

با فوت پدر در سال دوم دانشگاه ضربه بزرگى به دکتر کاتوزیان وارد مى شود و این ضربه باعث مى شود تا او از رفتن به وزارت امورخارجه پشیمان شود و رشته قضا را انتخاب کند. او در این رشته در مقاطع مختلف تا دکترا همواره با عنوان شاگرد اولى فارغ التحصیل مى شود و رساله اش را در سال ۱۳۳۹ باعنوان «وصیت» به پایان مى رساند و به دفعات متعدد به کشورهاى فرانسه و انگلیس و آمریکا سفر مى کند. در آنجا غور و تفحص بسیار مى کند. با این حال علاقه وافر او به فقه باعث مى شود تا مطالعات فراوانى را هم در این زمینه داشته باشد. همین امر باعث مى شود تا زبان عربى را به همان اندازه بداند که در زبان فرانسوى و انگلیسى متبحر شده بود.

در سال ۱۳۳۲ اولین مقاله استاد در مجله کانون وکلاى آن زمان به چاپ مى رسد و سلسله مقالاتش در این باره ادامه پیدا مى کند تا اولین کتاب او تحت عنوان «وصیت همزمان» با اتمام دوره دکترى به چاپ برسد. دکتر ناصرکاتوزیان اولین دانشجوى ایرانى است که موفق به اخذ مدرک دکتراى حقوق در ایران و دانشگاه تهران شده است. او در سال ۱۳۳۳ در سن ۲۳ سالگى ازدواج مى کند که حاصل آن دو فرزند پسر است که یکى از آنها دکتراى روانشناسى بالینى دارد و در حال حاضر مقیم آمریکا است و دیگرى مهندس الکترونیک است و در همان دیار زندگى مى کند.

ایشان در ۱۱ شهریور ماه ۱۳۹۳ به دیار باقی شتافتند.

روحشان شاد و یادشان گرامی

(برای خواندن زندگینــامۀ کامل جنـاب آقــای دکتر کـــاتـوزیـان، کتاب «از کجا آمده ام . . . زندگی من» را مطالعه فرمایید، خواندن این کتاب به تمام علاقه مندان به علم حقوق و تمام دوست داران استاد کاتوزیان، توصیه می شود).

از دکتر ناصر کاتوزیان تاکنون 45 جلد تالیف و تحقیق منتشر شده است که حجم برخی ازآنها به 900 صفحه مى رسد.

در ادامه به معرفی آثار ارزشمند ایشان می پردازیم(این کارنامه توسط جناب آقای دکتر ناصر کاتوزیان تنظیم شده است):

الف) فهرست کتاب ها

۱. مقدمه علم حقوق(تاکنون ۴۲ بار چاپ شده از ۱۳۴۷ به بعد)، آخرین ناشر شرکت سهامی انتشار(۱۳۸۱ به بعد).

۲. کلیات حقوق، نظریه عمومی، شرکت سهامی انتشار(۱۳۷۹ به بعد).

۳. فلسفه حقوق(۳ جلد)، شرکت سهامی انتشار(۱۳۷۷ به بعد).

۴. قواعد عمومی قراردادها(۵ جلد)، شرکت سهامی انتشار(۱۳۷۲به بعد).

۵. عقود معین(۴ جلد)، شرکت سهامی انتشار و کتابخانه گنج دانش(۱۳۶۴ به بعد).

۶. نظریه عمومی تعهدات، نشر دادگستر، ۱۳۸۰.

۷. خانواده(۲جلد)، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۷۵.

۸. اعمال حقوقی، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۷۰.

۹. ابقاع، نظریه عمومی ـ ابقاع معین، نشر دادگستر(۱۳۷۰ به بعد).

۱۰. الزامهای خارج از قرارداد(ضمان قهری)(۲ جلد)، دانشگاه تهران، ۱۳۷۸.

۱۱. تحولات حقوقی خصوصی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۰.

۱۲. مسوولیت ناشی از حوادث رانندگی، دانشگاه تهران، ۱۳۸۰.

۱۳. قانون مدنی در نظم کنونی، نشر میزان، ۱۳۸۲.

۱۴. اموال و مالکیت، نشر دادگستر، ۱۳۷۸.

۱۵. وصیت در حقوق مدنی ایران، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲.

۱۶. ارث، نشر دادگستر، ۱۳۷۶.

۱۷. حقوق انتقالی، نشر دادگستر، ۱۳۷۵.

۱۸. گامی به سوی عدالت(۲ جلد)، دانشکده حقوق، ۱۳۷۹.

۱۹. توجیه و نقد رویه قضایی، نشر دادگستر، ۱۳۷۷.

۲۰. عدالت قضایی، نشر دادگستر، ۱۳۷۸.

۲۱. اثبات و دلیل اثبات(2 جلد)، نشر میزان، ۱۳۶۲(جلد اول)، ۱۳۸۳(جلد دوم).

۲۲. گذری بر انقلاب ایران، شخصی، ۱۳۶۰.

۲۳. درسهایی از عقود معین(۲جلد)، کتابخانه گنج دانش، ۱۳۸۱.

۲۴. دوره مقدماتی، حقوق خانواده، نشر دادگستر ، نشر میزان،۱۳۸۰.

۲۵. اعتبار امر قضاوت شده.

۲۶. وقایع حقوقی.

۲۷. آزادی اندیشه و بیان، سازمان ملل .

۲۸. مسوولیت ناشی از عیب تولید، دانشگاه تهران، ۱۳۸۲.

۲۹. سفته، وصیت و ارث، دوره مقدماتی، نشر دادگستر.

۳۰. مبانی حقوق عمومی.

۳۱. گویاتر از گفتارها، انتشارات دانشگاه تهران.

ب) فهرست مقالات

با توجه به اینکه پاره ای از مقاله ها(مانند "اثر عقد ضمان" و "عدم تاثیر قوانین درگذشته" و "دوره مقدماتی حقوق مدنی" و "اعتبار قضیه محکومبها") به طور مســـلســــل و در چندیـــن شماره مجله با موضوعهای مختلف چاپ شده و بسیاری از مقاله ها در دسترس نبـــــود، تخـــمین زده میــشود که جمع مقاله ها حدود ۴۰۰ بشود ـ ناصر کاتوزیان.

۱.  "اثر عقد ضمان"، مجله کانون وکلای دادگستری، بهمن ۱۳۳۲ تا دی ۱۳۳۴.

۲. "عدم تاثیر قوانین در گذشته"، مجله حقوقی وزارت دادگستری،۱۳۴۲.

۳. "تشخیص مطابقت قوانین عادی با قانون اساسی"، مجله حقوقی دادگستری، ۱۳۳۵.

۴. "اعتبار قضیه محکوم بها"، مجله حقوقی، در سلسله مقالات متعدد، ۱۳۳۸.

۵. "تفسیر قانون"، مجله حقوقی در ۲ شماره، ۱۳۳۷.

۶. "دوره مقدماتی حقوق مدنی"، مجله حقوقی، ۱۳۳۶.

۷. "مرور زمان اجراء اسناد رسمی"، مجله کانون وکلایدادگستری، ش ۴۲، ۱۳۳۴.

۸. " مرور زمان اسناد تجاری"، مجله حقوقی، ۲ ش، ۱۳۳۶،ش۴۷.

۹. "مقدمه ای بر جمهوری اسلامی"، مجله جنبش ، ۱۳۵۷.

۱۰. "صلح و عدالت و نیروی هسته ای"، مجله نگین، ترجمه ازفرانسه، ۱۳۳۱.

۱۱. "دولت خدمتگزار و مسوول به جای دولت حاکم"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۱۲. "حافظ نظم یا بازوی عدالت"، مجله جنبش، ۱۳۵۹.

۱۳. "خانواده و دولت"، مجله جنبش، ۱۳۵۹.

۱۴. "پیامی به مجلس خبرگان"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۱۵. "آزادی و حدود آن در اسلام"، ۱۳۵۹.

۱۶. "آزادی مطبوعات و گوشه ای از آئینه تاریخ"، مجله جنبش،۱۳۵۷.

۱۷. "آزادی اندیشه در قانون اساسی و قانون مطبوعات"، ایرانفردا، ۱۳۷۷.

۱۸. "مقدمه ای بر حقوق عمومی"، ۱۳۷۷.

۱۹. "مبانی فلسفی و حقوقی آزادی"، ۱۳۷۶.

۲۰. "اهمیت ذاتی قانون و فنون قانونگذاری"، ۱۳۷۷.

۲۱. "حکومت عقل به جای حکومت زور در روابط بین المللی"،۱۳۵۸.

۲۲. "پیوندهای ناموزون در پیشنویس قانون اساسی"، ۱۳۵۸.

۲۳. "نقدی تحلیلی بر پیشنویس قانون اساسی"، ۱۳۵۸ در چندمقاله.

۲۴. "لزوم پاسداری از قانون اساسی"، ۱۳۵۸.

۲۵. "در جستجوی راه وحدت"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۲۶. "جایگاه حقوق اسلامی در نظم حقوقی"، ۱۳۶۸.

۲۷. "شوراهای محلی و دموکراسی"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۲۸. "دانشگاه در جهان امروز"، ۱۳۶۳.

۲۹. "طرح سازمان ملی دانشگاهیان و دورنمای اداره دانشگاهها"، ۱۳۵۷.

۳۰. "آرایش یا پیرایش"، ۱۳۵۸.

۳۱. "بی اعتباری رژیم و نقش دادگستری"، ۱۳۵۷.

۳۲. "تحولات نظام حقوقی پس از انقلاب اسلامی"، ۱۳۵۸.

۳۳. "درباره دادگاه خلق دولت"، ۱۳۵۷.

۳۴. "ثروت خاندانهای سلطنتی و نحوه رسیدگی به آن"، ۱۳۵۷.

۳۵. "قوانین کیفری خفیف تر"، مجله دانشکده، ۱۳۷۰ .

۳۶. "جرایم مطبوعاتی"، ۱۳۷۶.

۳۷. "امر به معروف و نهی از منکر یا عامل انقلاب فرهنگی وسیاسی"، ۱۳۵۷.

۳۸. "گذری بر انقلاب ایران"، ۱۳۶۰.

۳۹. "پیوند مذهب و انقلاب در ایران"، ۱۳۵۸.

۴۰. "سکوت تحمیلی"، مجله جنبش، ۱۳۵۹.

۴۱. "جشن استقلال الجزایر و آموختنیها"، مجله جنبش، ۱۳۵۹.

۴۲. "شکوه همبستگی ملی و پاسداری از آن"، ۱۳۵۷.

۴۳. "تفسیر و اجرای قوانین در سایه قانون اساسی"، ۱۳۷۵.

۴۴. "ارتباط فقه با حقوق و نقش آن در قانونگذاری"، خراسان، ش ۹۱ - ۱۴۴۹۰.

۴۵. "قوه قضائیه باید از سیاست پرهیز کند"، مجله پیام امروز، ش۳۳، ۱۳۷۰.

۴۶. "حقوق، رسوب تاریخی اخلاق"، ایران فردا، ش ۱۰.

۴۷. "عدالت معاوضی در قراردادها"، ۱۳۷۲.

۴۸. " گذشته و آینده: دو نیم از یک حقیقت"، مجله کانون وکلا، دوره جدید، ش ۵ و ۶.

۴۹. "استصحاب: حکومت یقین بر شک"، نشریه دانشکده حقوق، ۱۳۶۰.

۵۰. "سخنی درباره عدالت"، مجله عدالت، ۱۳۷۲.

۵۱. "فلسفه فقه"، مجله نقد و نظر، ۱۳۷۵.

۵۲. "عدالت"، نشریه دانشکده.

۵۳. "سیر پیدایش اندیشه شخصیت حقوقی وقف در اسلام"، میراث جاویدان، ۱۳۷۲.

۵۴. "مسوولیت دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی"، مجله دانشکده حقوق، ش ۲۵.

۵۵. "تحول نهاد وقف و دورنمای آینده آن"، نشریه دانشکده حقوق، مجله نقد و نظر، 79 - 1378.

۵۶. "توجیه و مبنای تضامن غاصبان (ترتب ایادی) در فقه"، میراث جاویدان.

۵۷. "حق حبس و تسلیم منفعت در اجاره اشخاص"، مجله حقوقی دادگستری، ۱۳۳۹.

۵۸. "نقدی تحلیلی بر قانون روابط موجر و مستاجر مصوب۱۳۷۶/۵/۲۶"، مجله دانشکده، ۱۳۷۶.

۵۹. "سوء استفاده از حق یا تقصیر در اجرای حق"، مجله دانشکده حقوق، ش ۲۱.

۶۰. "تعلیق در تعهدات، تحولات حقوق خصوصی"، دانشگاه تهران.

۶۱. "مبنای حقوقی انفساخ عقد جایز در اثر مرگ و حجر یکی ازدو طرف"، مجله دانشکده حقوق، ش ۲۵.

۶۲. "طبیعت قراردادهای الحاقی"، مجله مجتمع قضایی قم، ۱۳۷۷.

۶۳. "اثر قراردادها در مسوولیت مدنی"، مجله حقوقی دادگستری، ش ۴.

۶۴. "استنباط احکام مدنی از قوانین"، مجله حقوقی دادگستری، ش ۱، ۱۳۴۲.

۶۵. "تضمین ایمنی بیع"، مجله حقوق دادگستری، ش ۶.

۶۶. "نقش قراردادهای خصوصی در نکاح"، مجله دانشکده حقوق، ش ۳۰.

۶۷. "ضمانت اجرای ماده ۲۸۴ قانون تجارت"، مجله حقوقیوزارت دادگستری، ۱۳۳۸.

۶۸. "فقه سنتی، فقه پویا"، پیام هاجر، ۱۳۶۶.

۶۹. "خطای ورزشی و مسوولیت ورزشی"، مجله دانشکده حقوق، ۱۳۷۲.

۷۰. "اهمیت شناخت مبنای التزام به عقد و تحول آن در تاریخ حقوق"، مجله دانشکده حقوق.

۷۱. "ارزش سنت و جذبه عدالت در توارث همسران"، مجله دانشکده حقوق و نقد و نظر، ۱۳۷۸.

۷۲. "معمای تجدید نظر در احکام و تعارض نیروهای اجتماعی"، مجله دانشکده حقوق.

۷۳. "عصر تجربه و حقوق تجربی، اصول جبران خسارت در نظام حقوقی امریکا"، مجله دانشکده حقوق، ۱۳۷۷.

۷۴. "Lesion Contriacts" مجله دانشکده حقوق ایران و دانشکده حقوق ویسکانسین، ۱۹۷۰.

۷۵. "مظلومی به نام دانشگاه"، مجله جنبش، ۱۳۵۹.

۷۶. "حاکمیت در جمهوری اسلامی"، مجله جنبش، ش ۵۳ و ۵۴، ۱۲ شهریور ۱۳۵۸.

۷۷. "حقوق و اخلاق"، مجله جنبش، نهم مهر ۱۳۵۸.

۷۸. "شورای نگهبان و سوء تفاهم"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۷۹. "ما و قانون اساسی"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۸۰. "ابهام در وضع دانشگاه"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۸۱. "بعدی تازه و خطرناک در انقلاب ایران"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۸۲. "منطقه ای کردن انتخابات یا تجزیه حق حاکمیت"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۸۳. "پیوند مذهب و انقلاب در ایران"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۸۴. "خبر تاسفآور هفته"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۸۵. "دادگستری در انتظار تجربه ای تازه"، مجله جنبش، ۱۳۵۸.

۸۶. "انقلاب فرهنگی و تعطیل دانشگاهها"، مجله جنبش، ۱۳۵۹.

۸۷. "سرنوشت قانون اساسی در قوه قضائیه"، انقلاب اسلامی، ۱۳۵۹.

۸۸. "پیمان آزادی گروگانها"، میزان، انقلاب اسلامی، ۱۳۵۹.

۸۹. "مبانی نظم و آرامش در دانشگاه"، ۱۳۵۹.

۹۰. "گذری بر تدوین اولین پیشنویس قانون اساسی"، نشریه حقوق اساسی، ۱۳۸۲.

۹۱. "سهم عدالت در قضاوت"، مجله دانشکده حقوق، ۱۳۸۲.

۹۲. "کارشناسی، علم و تجربه در خدمت عدالت"، مجله جنبش، ۱۳۵۸، مجله دانشکده حقوق، ۱۳۸۲.

۹۳. "رابطه فقه و حقوق"، نامه مفید، ش ۴۲، ۱۳۸۳.

۹۴. "اصول منطقی حاکم بر تفسیر قانون اساسی"، مجله دانشکده حقوق، ۱۳۸۴.

۹۵. "اماره و اثبات"، مجله دانشکده حقوق، ۱۳۸۴.

۹۶. "آیین رسیدگی به اصالت سند"، مجله دانشکده حقوق، ۱۳۸۳.

۹۷. "پژوهش در خدمت عدالت"، مجله دانشکده حقوق، ۱۳۸۳.

۹۸. "ستایش قرارداد یا اداره قرارداد"، مجله دانشکده حقوق،۱۳۸۰.

۹۹. "نقد قانونگرایی افراطی"، دانشکده حقوق، ۱۳۷۹، نقد و نظر، سال ۶، ش ۳ و۴.

۱۰۰. "سهم عدالت در زندگی اجتماعی و حقوقی"، مجله دانشکده حقوق.

۱۰۱. "تطور حقوق مدنی"، مجله همبستگی، ش ۳۳، ۱۳۷۹.

۱۰۲. "حقوق زنان"، یاس نو، ش ۲۰۸، ۱۳۸۲.

۱۰۳. "بررسی قانون آیین دادرسی دادگاههای عمومی و انقلابدر امور مدنی"، اطلاعات، ۱۳۷۹.

۱۰۴."جرم سیاسی و حمایت از مجرمان سیاسی"، حیات نو، ۱۳۷۹.

۱۰۵. "اهمیت و اثر اخلاق اسلامی و دستاوردهای علوم جدید درسیاست کیفری"، جهان اندیشه، سال ۱، ش ۷، ۱۳۵۹.

۱۰۶. "گر ایمن کنی مردمان را به داد"، اطلاعات، ۵ اردیبهشت۱۳۸۰.

۱۰۷. "نیرنگ به قانون در روابط موجر و مستا&