عضو هیئت علمی دانشگاه علوم قضایی در گفت و گو با « حمایت» بررسی کرد: تمامی پرونده های ایران در محاکم بین‌المللی
دفاع از حق مطالبه‌ای قانونی است در تمامی مناطق دنیا دادگاه‌هایی برای همین کار بنیان‌گذاری شده و قوانین نیز بر همین اساس نگاشته شده‌اند تا حق تشخیص داده شده و قاضی بتواند درباره مظلوم احقاق حق کند. اما وقتی اعاده حق در بخشی کلان‌تر اتفاق می‌افتد مثلا فردی از ارگان دولتی‌ای شاکی است و یا دو ارگان از یکدیگر شکایت دارند، وضع فرق کرده و موضوع در بستری کلان‌تر دنبال می‌شود.
حال اگر دو دولت از کشورهای مختلف با یکدیگر به مشکل برخورد کنند این بار نهادهای حقوقی بین‌الملل به طور مثال دیوان دادگستری بین‌المللی لاهه موضوع را بررسی کرده و نهایتا حکمی صادر می‌کنند. اما این بار حکم صادره بر اساس قوانین حقوقی نبوده بلکه نظر این دادگاه مخلوطی از رعایت منفعت کشورهای دارای حق وتو، زوابط سیاسی کشورها و البته نیم‌نگاهی به قانون است!
دکتر مرتضی نجفی اسفاد معتقد است که به طور کلی وضعیت پرونده های حقوقی ایران در مجامع بین المللی مناسب بوده و حقوقدانان ما در این زمینه به بلوغ مناسبی رسیده اند. این استاد دانشگاه در گفت و گو با «حمایت» برخی از این پرونده ها را بررسی کرده است:
سکوهای نفتی ایران
دولت جمهوری اسلامی ایران در 11آبان ماه سال1371 دعوایی را علیه دولت ایالات متحد آمریکا در دیوان بین‌المللی دادگستری لاهه مطرح کرد و در مورد حمله و انهدام سکوهای نفتی ایران در خلیج فارس توسط ناوهای جنگی آمریکا از این کشور شکایت کرد.
آمریکا در اولین عکس العمل خود نسبت به این دعوی ایراد عدم صلاحیت نمود و بدون اینکه مدافعات خود در ماهیت دعوی را به تفصیل ارایه کند مسوولیت بین‌المللی خود را انکار کرد و مدعی شد که حمله و انهدام سکوهای نفتی ایران یک سلسله درگیری‌های مسلحانه و در مقام دفاع مشروع در برابر اقدامات ایران در خلیج فارس بوده است.
اما نظر دکتر نجفی اسفاد درباره رای و نوع برخورد ایران با این پرونده آنقدر مثبت بود که در طول گفت و گو هر بار که او می‌خواست یک نمونه از پرونده‌های موفق ایران را در مجامع بین‌المللی مثال بزند نام این پرونده را می‌برد.
وی در ادامه درباره توضیحات این پرونده می‌گوید: طرح دعاوی بین ایران و امریکا در دیوان بین‌المللی لاهه مطرح شد و به عقیده بنده کشورمان توانست در این پرونده عملکرد موفقی داشته و مطالبات خود را با راهکار صحیحی که برگزیده بود اخذ کند.
وی با اشاره به اینکه همین موفقیت می‌توانست در حمله امریکا به کشتی ایران ارج نیز طی شود ولی ایران بنا به دلایلی موضوع را پی‌گیری نکرد، می‌گوید: باید قبول کرد که در دادگاه بین‌المللی برای اینکه پرونده‌ای به نفع فرد محق رغم بخورد، علاوه بر مستندات و مدارک معتبر باید زمینه سیاسی مساعد هم وجود داشته باشد و به عقیده من در احقاق حقوقی که شامل گذر زمان هم نمی شود باید هر ادعایی در زمان و بستر مساعد خودش مطرح شود. که شاید ایران درباره حمله به کشتی ایران ارج زمینه را مساعد ندید.
در مورد سکوهای نفتی، دیوان لاهه با 14 رای موافق در برابر 2 رای مخالف ایراد مقدماتی ایالات متحده آمریکا را مبنی بر اینکه عهدنامه مودت 1955 فاقد هرگونه مبنای صلاحیتی برای دیوان است رد کرده و نهایتا حق را به ایران می‌دهد.
اما لازم به ذکر است، کشتی ایران ارج نیز در زمان جنگ تحملی کشور با عراق مورد حمله هلکوپترهای آمریکای ها قرار گرفت و 26 اسیر این کشتی را نیروهای نظامی امریکا در دریا غرق کردند.
اموال بلوکه شده ایران در آمریکا
23 آبان 1358 یعنی 10 روز پس از تسخیر سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان، کارتر رییس جمهور وقت آمریکا با اعلام وضعیت فوق‌العاده در روابط ایران و آمریکا طی دستوری دارایی‌ها و اموال دولت، سازمان‌ها و شرکت‌های وابسته به جمهوری اسلامی ایران در ایالات‌متحده و نزد بانک‌های آمریکایی خارج از این کشور را مسدود کرد.
از 23آبان 1358 تاکنون هر ساله حکم انسداد دارایی های ایران روی میز روسای جمهور آمریکا گذاشته می‌شود و آنان حکم توقیف اموال ایران را امضاء می‌کنند.
در سال 1373 طرف آمریکایی پیشنهاد مصالحه داد تا اموال را مسترد شود و اموال دیپلماتیک بازگردانده شود. بر این اساس با آمریکا توافق شد تا موضوع خارج از دیوان بررسی شود. اما معلوم شد آمریکا ساختمان‌های ایران را به کشورهایی چون رومانی و ترکیه اجاره داده است.
دکتر نجفی‌اسفاد در این ارتباط نیز می‌گوید: این اموال به بهانه حمله ایران به لانه جاسوسی (سفارت امریکا) بلوکه شد و با طرح شکایت در دیوان لاهه نتوانستیم موفقیتی در این رابطه به دست آوریم.
وی با اشاره به اینکه علت اصلی عدم موفقیت ایران عدم حضور نماینده ایران در لاهه بود، ادامه می دهد: برای اینکه نماینده ایران در دادگاه بین‌المللی حضور نداشت در لاهه رای به صورت غیابی صادر و به امریکا اجازه داده شد اموال و کالاهای ایرانی را در توقیف خود نگه دارد و به جز این از زمان کارتر و در ادامه ریاست جمهوری بوش پدر و پسر نه تنها به رفع این اقدام تلاشی نشد بلکه آنها دولت ایران را هر روز بیشتر از قبل تحریم کردند و همه اینها نتیجه شکست در لانه جاسوسی است.
گفتنی است مذاکرات ایران- آمریکا درباره این اموال از اسفند 1375 در محل دیوان برگزار شد و در نهایت به نتیجه ای ختم نشد. نکته قابل توجه این است که آمریکا یکی از ملکهای ایران را تخریب و به پارکینگ تبدیل کرده است و بقیه ملکها را اجاره داده و درآمدهای ناشی از اجاره را به حساب مشخصی منتقل می‌کند.
هواپیمای ایرباس
در دوازدهم تیرماه 1367 شمسی برابر با سوم ژوئیه 1988 میلادی، هواپیمای مسافری ایرباس ایران که از بندرعباس عازم دبی بود، بر فراز آب های خلیج فارس و در نزدیکی جزیره هنگام مورد هجوم یگان‌های دریایی متجاوز آمریکایی مستقر در آب های خلیج فارس قرار گرفت و سقوط کرد.
این هواپیما که با موشک ناو جنگی وینسنس مورد حمله عمدی نیروهای تجاوزگر و جنایت پیشه شیطان بزرگ قرار گرفت حامل 298 مسافر و خدمه بود که تمامی آنها اعم از مرد و زن و کودک و نوجوان و کهنسال با وقوع این جنایت فجیع به شهادت رسیدند.
بلافاصله پس از این جنایت هولناک ، مقامات آمریکایی اعلام کردند که یک فروند هواپیمای اف 14 جمهوری اسلامی ایران را مورد هدف قرار داده‌اند.
پس از روشن شدن نوع هواپیما، آمریکایی‌ها سعی کردند تا به نحوی وانمود کنند که در این مورد مرتکب اشتباه شده‌اند، اما شواهد بعدی این نظر آنان را کاملا مردود جلوه داد. ناخدا «ویل راجرز» فرمانده ناو وینسنس، پس از انجام خیانت هولناک حمله به هواپیمای ایرباس ایران گفت: .سنگینی این بار را تا پایان عمر به دوش خواهم کشید.
اما در این باره هم دکتر نجفی اسفاد با اشاره به جنایت امریکا می‌گوید: در پرونده هواژیمای ایرباس ایران نیز که به لاهه ارسال شد ایران موفق بود.
وی با اشاره به بعد هولناک این جنایت آشکار ادامه می دهد: این جنایت به قدری آشکار بود که مجامع بین الملل چاره ای جز محکوم کردن امریکا نداشتند چرا که ناو این کشور به هواپیمای مسافربری شلیک کرده بود ولی با همه اینها امریکا باید خسارت سنگین تری را بابت این جنایت جبران ناپذیر می پرداخت و بیش از این جریمه می شد.
پس از وقوع حادثه دلخراش هواپیمای ایرباس ایران، دولت جمهوری اسلامی ایران از راه شکایت به مجامع مختلف، سعی در احقاق حق خویش داشت که با اعمال نفوذ آمریکا در مراجع جهانی، در نهایت، این کشور تنها به پرداخت غرامت به بازماندگان قربانیان محکوم شد.
عهدنامه ترکمنچای و گلستان
موضوع عهدنامه ایران با روسیه به نام‌های ترکمنچای و گلستان آنقدر اسفناک است که در تمامی کتاب‌های تاریخ دوران راهنمایی هم ذکر شده تا فرزندان ایران در جریان بزرگترین حماقت یک پادشاه قرار گیرند، به موجب این عهد نامه، قسمتی از سرزمین ایران در کمال خونسردی به روس‌ها که همسایه شمال کشور بودند واگذار شد و همین خاکی که برای حفظ یک وجب آن خونهای زیادی در جنگ تحمیلی در جریان تجاوز عراق ریخته شد خیلی راحت به کشور دیگری تقدیم می شود، البته طبق توافق قرار بوده این سرزمین‌ها پس از 100 سال به ایران بازگردد مابقی ماجرا را دکتر نجفی اسفاد توضیح می‌دهد:
او می گوید: این عهدنامه یکی از ننگین‌ترین عهدنامه های تاریخ ایران است اما در رابطه با استرداد سرزمینهایی که بخشیده شده بود به دلیل اینکه در زمان خودش یعنی پایان 100 سال به دلیل شرایط آشفته کشور که دچار جنگ بود مطرح نشد پی‌گیری آن بی‌حاصل بوده و در مجامع بین‌الملل انصراف ایران از حق قانونی‌اش مطرح می شود.
دکتر مرتضی نجفی اسفاد می‌گوید: ایستادگی مقتدر کشور در مقابل حق های قانونی خود از جمله دریافت غرامت جنگی از عراق، دریافت غرامت جنگ جهانی و امثالهم باعث می شود که دیگر کشورها نیز حقوق ایران را محترم شمارند ولی اگر این رویه اتخاذ نشود کشورهای جنوبی مدعی جزایر سه گانه و تغییر نام خلیج فارس شده و شمالی ها کنوانسیون خزر را رعایت نمی‌کنند.
به بلوغ حقوق بین‌الملل رسیده ایم
استاد حقوق بین‌الملل دانشگاه علوم قضایی درباره رویه ایران می‌گوید: ایران تا کنون با همه مشقت‌هایی که کشیده در پرونده‌های بسیاری از جمله پرونده هسته‌ای موفق بوده است و فکر می‌کنم حقوق بین‌الملل در کشور ما آنقدر پخته شده و به بلوغ رسیده که بتواند در مجامع بین‌المللی مدافعمان باشد و در این زمینه از اساتید مجربی در کشور بهره‌می‌بریم.وی ادامه می‌دهد: اما نباید فراموش کرد که برای ادامه موفقیت‌ها و سیر صعودی در پرونده‌های موفق باید توانایی افراد شناسایی و در هر زمینه از اساتید صاحب نظر استفاده کرد.
دکتر نجفی اسفاد می‌گوید: در عین حال باید مسایل حقوقی را در زمینه بین‌الملل به طور مستمر به روز کرده و راهکارهای رسیدن به موفقیت‌ها را در پرونده‌های حقوقی که قصد مطالبه حق را داریم مرور کنیم تا به خطا کمتر و موفقیت بیشتر برسیم هر چند که رعایت عدالت کامل در دادگاه‌های بین‌المللی میسر نیست.وی خاطرنشان کرد: تنها در این صورت است که می‌توانیم تعیین کننده مصالح ملی و منافع حقوقی کشور و ملت بوده و پیش رویم.
روزنامه حمایت
