شیرزاد اسلامی
وکیل پایه یک دادگستری

مقدمه

رقابت مکارانه یا نامشروع تجاری یکی از مباحث مهم حقوق تجارت و حقوق مالکیت صنعتی است.
متاسفانه علیرغم اثرات مخربی که رقابت مکارانه تجاری بر سرمایه‌گذاری، نوآوری و حتی بهداشت و سلامت جامعه دارد، تاکنون در ایران، قانون مستقل و مشخصی در این خصوص تصویب نشده است.

رقابت مکارانه، مصادیق گوناگونی دارد. یکی از مصادیق بارز آن تقلید از اسامی و علایم تجاری و به اصطلاح نقض حقوق انحصاری است.
در مقالات قبلی که تحت عناوین «افشاء و سرقت علامت تجاری» و «وجوه افتراق نام تجاری و علامت تجاری» منتشر شد، وعده داده بودم، نمونه‌ای از آرای شاخص قضایی را جهت تبادل افکار و غنا بخشیدن به حوزه حقوق مالکیت صنعتی، به علاقه‌مندان عرضه نمایم.

رایی که در ادامه خواهد آمد؛ اخیرا از شعبات دادگاه بدوی و تجدیدنظر تهران صادر شده است که هم از منظر آیین دادرسی (مرور زمان و اعتبار امر مختومه) و هم از منظر ماهوی (رقابت مکارانه تجاری) به لحاظ استدلالی یکی از کم‌نظیرترین آرایی است که تاکنون در خصوص علایم و اسامی تجاری صادر شده است.
امیدوارم انتشار این آرا، ضمن فواید علمی، مشوق مضاعفی برای انتشار آرای شاخص قضایی برای شما خوانندگان محترم باشد.

رای بدوی

مرجع رسیدگی: شعبه 3 دادگاه حقوقی تهران
شماره و تاریخ دادنامه: 811 – 25/9/88
در خصوص دعوای آقای شیرزاد اسلامی به وکالت از شرکت «فاراب» به طرفیت 1- شرکت «فاراب شیر» با وکالت آقایان ... 2- اداره ثبت علایم تجاری به خواسته ابطال نام تجاری فاراب شیر و علامت تجاری فاراب به شماره 80991 و الزام خوانده دوم به ثبت علامت فاراب موضوع اظهارنامه 87071068 جهت انواع شیرآلات صنعتی،‌ لوله و اتصالات فلزی در طبقات 6، 11، 35 و 39 به این خلاصه که وکیل خواهان با استناد به گواهی تاسیس شرکت خواهان و گواهی‌نامه‌های وزارت نیرو و انجمن صنعت ریخته‌گری و انجمن تاسیسات و استشهادیه کسبه بازار به شرح دادخواست توضیح داده است موکل با نام تجاری فاراب در سال 1365 تاسیس شده و در صنعت ریخته‌گری، خصوصا تولید لوله، اتصالات و شیرآلات صنعتی از شهرت فراوانی برخوردار است متاسفانه شرکت خوانده که رقیب تجاری شرکت خواهان می‌باشد با هدف سوءاستفاده از اعتبار و شهرت نام تجاری «فاراب» در سال 1373 اقدام به تاسیس شرکتی با نام مشابه «فاراب شیر» نموده و آن را به عنوان علامت تجاری هم، ثبت کرده است.

بنابراین به لحاظ سابقه ثبت نام تجاری موکل و رقابت نامشروع خوانده و ایجاد اشتباه مصرف‌کنندگان درخواست صدور رای به شرح خواسته را دارد وکلای خوانده دوم طی لایحه‌ای که ثبت و ضمیمه پرونده است و نیز صورت‌جلسه دادرسی، در پاسخ به دعوا اظهار داشتند موکل در تولید شیرآلات صنعتی دارای شهرت است و از طرفی دعوای حاضر به لحاظ سابقه رسیدگی و صدور دادنامه قطعی به شماره 892 مورخه 25/7/1379 شعبه 25 دادگاه تجدیدنظر از اعتبار امر مختومه برخوردار است و نیز مشمول مرور زمان مقرر در ماده 22 قانون ثبت علائم و اختراعات مصوب 1310، با توجه به حکومت قانون مذکور در زمان ثبت علامت می‌باشد. مضافا اینکه، نام شرکت با نام تجاری متفاوت است و موکل مبادرت به ثبت‌نام تجاری نکرده تا مشمول دعوای ابطال گردد. بنا به مراتب، تقاضای رد دعوا را نموده‌اند دادگاه از توجه به اظهارات و مدافعات طرفین و مستندات ابرازی خواهان و توجها به مفاد دادنامه‌های مستند وکلای خوانده، نظر به اینکه سبب طرح دعوای سابق، سابقه استعمال علامت متنازع‌فیه بوده و حال آنکه سبب طرح دعوای فعلی، تقدم ثبت‌نام تجاری فارآب و منع رقابت نامشروع می‌باشد که متفاوت از یکدیگر است و نظر به اینکه از جمله ارکان شمول و حاکمیت اعتبار امر قضاوت شده، وحدت اسباب دعوا است که در مانحن‌فیه به لحاظ فقدان وحدت اسباب، موضوع مشمول قضیه امر مختومه نیست.

همچنین نظر به اینکه به موجب مفاد بند 3 ماده 6 مکرر و ماده 8 و 10 مکرر کنوانسیون پاریس برای حمایت از مالکیت صنعتی که با توجه به الحاق دولت جمهوری اسلامی ایران به آن در سال 1337 در زمان ثبت علامت خوانده به عنوان قانون حاکم، لازم‌الرعایه بوده است، ابطال و حذف یا منع استعمال علائمی که با سوءنیت به ثبت رسیده در هر زمان امکان‌پذیر است، مع‌هذا قطع‌نظر از نسخ قانون قدیم (قانون ثبت علائم مصوب 1310) به موجب قانون جدید مصوب 1386 و حذف مرور زمان در قانون فعلی، ایرادات معنونه غیروارد تشخیص و مردود اعلام می‌گردد. اما در ماهیت، نظر به اینکه کلمه فاراب به عنوان اسم تجاری شرکت خواهان در سال 1365 به ثبت رسیده و به دلالت گواهی عده‌ای از توزیع‌کنندگان شیرآلات به شرح استشهادیه پیوست و نیز گواهی انجمن صنعت تاسیسات و انجمن صنعت ریخته‌گری که پیوست دادخواست می‌باشد، خواهان از ابتدای ثبت در سال 1365 از علامت فاراب استفاده می‌کرده و به دلیل مشابهتی که نام دو شرکت دارد امکان تمیز محصولات آنها ممکن نبوده و موجب گمراهی مصرف‌کنندگان می‌گردد.

بنابراین به نظر دادگاه، ثبت موخر عین اسم تجاری خواهان با تغییر جزئی (الحاق کلمه شیر) موجب تضییع حقوق مکتسبه خواهان و باعث وقوع اشتباه مصرف‌کنندگان در استفاده از محصولات و مراجعه به شرکت‌های مزبور خواهد شد و از مصادیق رقابت نامشروع موضوع ماده 10 مکرر کنوانسیون پاریس و مخالف مواد 46 و 47 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 می‌باشد. بنابراین ضمن رد مدافعات وکلای خوانده، دعوای خواهان را ثابت تشخیص داده، مستندا به بند 3 ماده 6 مکرر و مواد 8 و 10 مکرر کنوانسیون پاریس با لحاظ ماده 9 قانون مدنی و بند «ج» ماده 30 و بندهای «هـ» و «ز» ماده 32 و مواد 41، 46، 47 و 62 از قانون ثبت علائم تجاری مصوب 1386 حکم به ابطال نام تجاری خوانده و نیز ابطال علامت تجاری وی به شماره 80991 و الزام خوانده دوم به ثبت علامت موضوع اظهارنامه 87071068 به نفع خواهان صادر و اعلام می‌گردد. رای صادره حضوری و ظرفت مهلت بیست روز پس از ابلاغ قابل تجدیدنظرخواهی در محاکم تجدیدنظر استان تهران است.
رئیس دادگاه – احمدی

رای تجدیدنظر

مرجع رسیدگی: شعبه 12 دادگاه تجدیدنظر استان تهران
شماره و تاریخ دادنامه: 465 – 22/4/89

«شرکت فاراب شیر» با وکالت آقایان ... به طرفیت «شرکت فارآب» با وکالت آقای شیرزاد اسلامی نسبت به دادنامه شماره 811 – 2/10/88 شعبه سوم دادگاه حقوقی تهران تجدیدنظرخواهی کرده است. به موجب دادنامه موصوف، دعوای تجدیدنظرخوانده به خواسته ابطال نام و علامت تجاری تجدیدنظرخواه به شماره ثبت 80991 – 15/5/76 و الزام اداره ثبت علائم تجاری به ثبت علامت موضوع اظهارنامه شماره 87071068 جهت انواع شیرآلات صنعتی، لوله و اتصالات فلزی در طبقات 6، 35، 11 و 39 از جدول طبقه‌بندی علائم تجاری به شرح استدلال منعکس در رای مورد پذیرش قرار گرفته، حکم بر محکومیت تجدیدنظرخواه و اداره ثبت علائم تجاری وفق خواسته صادر شده است. اینک با بررسی محتویات و مستندات پرونده و مطالعه لوایح ابرازی وکلای طرفین نظر به اینکه اولا) در این مرحله ایراد موجه و مدللی که با یکی از جهات تجدیدنظرخواهی منطبق بوده و موثر در نقض و بی‌اعتباری دادنامه معترض‌عنه گردد اقامه نشده است؛ ثانیا) به موجب مفاد ماده 196 قانون آیین دادرسی مدنی قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 قانون حاکم بر دعوای حاضر می‌باشد و قانون ثبت علائم تجاری سابق که منسوخ گردیده حاکمیتی بر دعوی مطروحه ندارد و در قانون فعلی نیز برای اقامه دعاوی ابطال نام و علامت تجاری مرور زمان پیش‌بینی نگردیده و مطابق بند 3 ماده 6 مکرر کنوانسیون پاریس هم ابطال و حذف یا منع استعمال علائمی را که با سوءنیت به ثبت رسیده یا استعمال شده‌اند در هر موقع می‌توان تقاضا کرد.

فلذا؛ ایراد مرور زمان، وارد نمی‌باشد؛ ثالثا) دعوی ابطال نام تجاری (فاراب شیر) مسبوق به سابقه رسیدگی و صدور حکم نمی‌باشد. فلذا ایراد اعتبار امر مختومه در خصوص دعوای مذکور قابل پذیرش نیست و ایراد و اعتبار امر مختومه در مورد دعوی ابطال علامت تجاری (فاراب) نیز وارد نمی‌باشد، زیرا سبب دعوی قبلی که منتهی به صدور حکم قطعی گردیده سبق استعمال علامت متنازع‌فیه بوده لیکن سبب دعوی حاضر تشابه علامت تجاری با نام تجاری مسبوق‌الثبت و نیز منع رقابت مکارانه (نامشروع) می‌باشد. بنابراین به لحاظ تفاوت اسباب دو دعوی، رسیدگی به دعوای حاضر صحیح و قانونی است؛ رابعا) مشابهت اسامی مورد بحث (فاراب و فاراب شیر) واضح و آشکار است و با توجه به اینکه حوزه فعالیت هر دو شرکت در زمینه شیرآلات صنعتی است، الحاق کلیه شیر به فاراب نمی‌تواند نام تجاری دو شرکت را از یکدیگر متمایز سازد و قطعا مصرف‌کننده در تشخیص شخصیت شرکت‌های مذکور دچار اشتباه و گمراهی خواهد شد؛ خامسا) مطابق مفاد ماده 47 قانون ثبت اختراعات، طرح‌های صنعتی و علائم تجاری مصوب 1386 هرگونه استفاده از نام تجاری توسط اشخاص به صورت نام تجاری یا علامت که عرفا باعث فریب عمومی شود غیرقانونی تلقی می‌گردد. ماده 8 کنوانسیون پاریس نیز موید همین معناست و بر اساس مفاد ماده 10 مکرر کنوانسیون پاریس هر عملی که ایجاد اشتباه به نحوی از انحا با موسسه یا محصولات یا فعالیت صنعتی یا تجارتی رقیب بنماید از مصادیق رقابت نامشروع (رقابت مکارانه) تلقی گردیده و ممنوع می‌باشد؛ سادسا) اقدام تجدیدنظرخوانده در ثبت نام تجاری «فاراب شیر» و نیز ثبت علامت تجاری «فاراب» با توجه به ثبت مقدم کلمه «فاراب» به عنوان نام تجاری تجدیدنظرخوانده، مغایر حق مکتسب شرکت اخیرالذکر بوده و از مصادیق بارز رقابت مکارانه محسوب می‌شود؛ سابعا) رای دادگاه بدوی با توجه به مبانی و مستندات و استدلال منعکس در آن موافق موازین قانونی و با رعایت اصول دادرسی صادر شده است. بنا به مراتب مذکور به تجویز ماده 358 قانون آیین دادرسی مدنی ضمن رد اعتراض، دادنامه تجدیدنظرخواسته، تایید و استوار می‌گردد. این رای قطعی است.

رئیس دادگاه – رسول دوبحری
مستشار دادگاه – محمدرضا غنچه

نشریه قضاوت